علل ناباروری در مردان

این مطلب به لحاظ علمی به تایید آقای دکتر ناصر سلسبیلی متخصص جنین شناسی رسیده است.

ناباروری در مردان يک سندروم مولتی فاکتوريال با تنوع وسيعی از اختلالات می باشد. بيش از نيمی از مردان نابارور علل ناباروری آنها ناشناخته و تشخيص واضحی براي ناباروری آنها وجود ندارد. در بسياری از حالات فرد داراي صفات طبيعی مردانگی می باشد ولی بيضه ها توانايی توليد اسپرمی كه قابليت باروركنندگی تخمك را داشته باشد ندارند.

تقريبا ۷۰ % از علل ناباروری مردان می تواند از طريق يك تاريخچه فردی، آزمايشات فيزيكی، ارزيابی حجم بيضه و آناليز مایع منی و هورمون ها انجام شود. در حدود ۱۰ % از ناباروری ها نمي تواند با آزمايشات پزشکی توضيح داده شود. ارز يابی اوليه از بيماران مرد نابارور بايد سريع، غير تهاجمی و ارزان باشد. لذا اولين آزمايش در اين بيماران آناليز مایع منی می باشد. آناليز بسياری ازخصوصيات مربوط به اسپرم را آشكار مي كند. امروزه تكنيك های مولكولی نيز جهت تشخيص ناباروری مردان بسيار مفيد بوده و مانع از سردرگمی های زوجين می گردد، چرا كه درصد زيادی از ناباروری مردان را علل ژنتيكی شامل می شود.

علل ناباروری در مردان

در طول دهه های گذشته مدارکی در زمينه کاهش کيفيت اسپرم و افزايش شيوع ناباروری در مردان وجود دارد. يک گروه از فاکتورها مانند انسداد فيزيکی در آزاد سازی اسپرم، کاهش تعداد يا تحرک اسپرم، تغيير مورفولوژی اسپرم، عفونت ها، عدم تعادل هورمونی به عنوان عوامل دخيل در ناباروری تشخيص داده شده اند. همچنين نقايص آناتوميکی، اندوکرينوپاتی، مشکلات ايمنولوژيکی و عوامل محيطی نيز از علل مهم ناباروری در نظر گرفته می شوند. فاکتور های مردانه ناباروری ممکن است در کاهش ترشح گنادوتروپين ها افزايش پيدا کنند. علت های خارج بيضه ای در ناباروری مردان کمتر مطرح می باشند. آسيب های مستقيم به بيضه، سلوهاي زايا، سلول های سرتولي و ليديگ از بزرگترين علل ناباروري در مردان مي باشند. آسيب های مستقيم به بيضه منجر به افزايش گنادوتروپين ها شده که نتيجه آن نقص در عمل بيضه می باشد. علی رغم تشخيص فاکتورهای بالا در ۵۰ % موارد اتيولوژي ناباروری ناشناخته باقی می ماند.

علل غير ژنتيكی

عوامل غير ژنتيكی شامل هيپوگناديسم هيپوگنادوترفيك، ناهنجاری های ساختمانی دستگاه تناسلی(انسداد لوله های اسپرمی(،آگلوتيناسِيون اسپرم، عفونت های جنسی، ناتوانی جنسی، جراحی های ناحيه لگن، واريكوسل، بيماری هاي مزمن، داروها و علت های ايمنولوژيكی و محيطی می باشد.

علل عفونی

ارگانيسم های شايع در بيماری های جنسی نظيرکلاميديا تراکوماتيس، مايکوپلاسما هومينيس و يوروپلا سما يروولتيکوم احتمالا موجب ناباروری در مردان می شوند. همچنين آنتروباکتر هاي هوازی انتروکوک و باکتری های گرم منفی  از عوامل بيماری زای ادراری بوده و بايد درمان شوند. انسداد اپيديديم يکی ديگر از دلايل ناباروری مردان می باشند، که در مردان زير ۳۵ سال در اثر آلودگی با کلاميد يا تراکو ماتيس و يا نيسريا گنوره آ ايجاد می شوند.

علل ايمنولوژيکي

توليد اسپرم در هنگام بلوغ يعنی مدت ها پس از تکامل سيستم ايمنی شروع می شود. فرآيند اسپرماتوژنز از آنجایی که ساختار کروماتینی با خود فرد متفاوت است موجب بروز يک سری آنتی ژن های جديد در سطح اسپرم می شوند.

برخی عوامل مثل آسيب بيضه، تومور بيضه، سابقه عفونـت، التهاب و يا انسداد مجرا (نظير وازکتومی ) سبب ايجاد آنتی بادی هاي ضد اسپرم شده است. نوع و محل اتصال ايمنو گلوبين به اسپرم از خصو صيات پاتوفيزيولوژيک خاصی برخوردار است. به عنوان مثال مقادير بالای ايمنو گلوبين A (IgA) در سطح اسپرم ميزان باروري را بطرز چشمگيری کاهش می دهد. زمانی که ۸۰ % يا بيشتر از اسپرم های متحرک يک بيمار به IgA يا IgG متصل باشند ميزان باروری فقط ۲۷ % خواهد بود.

علل ژنتيكی

درمردانی با اليگواسپرمی و آزواسپرمی اختلالات ژنتيكی شامل ناهنجاری های عددی و ساختاری کروموزومی تشخيص داده می شوند. در مردان نه تنها توليد هورمون، ساختمان بيضه، انزال و حتی اسپرماتوزوا می توانند بصورت معكوس روی شانس حاملگی اثر بگذارند بلكه اختلالات ژنتيكی نيز تاثير زيادی بر روی باروری دارند. ناهنجاری های ژنتيكی در مردان نابارور ده برابر بيشتر از جمعيت عمومی می باشد.