هورمونهای موثر در پیشگویی ذخیره تخمدانی

این مطلب به لحاظ علمی به تایید آقای دکتر ناصر سلسبیلی متخصص جنین شناسی رسیده است.

 به دنبال افزایش سن باردار شدن خانم ها، نیاز به ART(تکنیکهای کمک باروری)ازقبیل IVFو ICSI، طی چند دهه گذشته به طور قابل توجهی افزایش یافته است. در برخی از زنان جوان کاندید ART (تکنیکهای کمک باروری)، پاسخ تخمدان به درمان های تحریک تخمدانی کمتر از حد مورد انتظار است. ارزیابی دقیق تر میزان کیفیت و کمیت اووسیت ازطریق بررسی هورمون ها و ابعاد تخمدان ها می تواندبرای تعیین دوز داروهای محرک تخمدان مفید باشد.

 تحریک تخمدان در زنان یکی از مراحل مقدماتی برای انجام ARTاست. تعیین کمیت و کیفیت ذخیره تخمدان می تواند برای تعیین افرادی که ممکن است پاسخ کمتر یا بیشتر از حد مورد انتظار به تحریک تخمدان در تکنیک های کمک باروری( ART ) داشته باشند مفید باشد.

 ذخیره تخمدان شامل باقیمانده سلول های گرانولوزای و اووسیت است که برای لقاح در هر سیکل قابل دسترس می باشد. با وجود آنکه کاهش ذخیره تخمدان با افزایش سن در زنان امری طبیعی است  تسریع این روند در تکنیک های کمک باروری رخ می دهد ، به طوریکه در برخی از زنان جوان که تحت درمان نازایی قرار می گیرند پاسخ تخمدان به درمان های تحریکی کمتر از حد مورد انتظار می باشد.    

 شاخص های متعددی برای تعیین ذخیره تخمدان پیشنهاد شده که شامل عوامل بیوشیمیایی از قبیل FSH ، استرادیول ،اینهیبین B ،هورمون آنتی مولرین(AMH)و نیز مارکرهای مورفومتریک از جمله حجم تخمدان و تعداد فولیکول های اولیه می باشند. این شاخص ها در اوایل سیکل قاعدگی ارزیابی می شوند.

 FSH سرمی یک متد رایج برای ارزیابی میزان ذخیره تخمدان می باشد اما باتوجه به فقدان نقطه off– cut دقیق و تغییرپذیری آن ازیک سیکل تاسیکل بعد، استفاده ازاین متد با محدودیت هایی همراه می باشد.

 هورمون آنتی مولرین (AMH) هورمونی است که برای پس رفت مجرای مولری طی تمایز جنسی است و در سلولهای گرانولوزای فولیکول های بدوی اولیه یافت می شود، ترشح این هورمون تحت تنظیم اووسیت بالغ قرار دارد غلظت این هورمون در زمانی که فولیکول ها تحت تاثیر FSH رشد کرده و استروژن تولید میکند غلظت هورمون آنتی مولرین در فولیکول کاهش می یابد و نقش پارا کرینی این هورمون رشد سایر فولیکول های اولیه را مهار و رشد فولیکول غالب را فراهم میکند لذا سطح خونی هورمون آنتی مولرین( (AMHنشان دهنده تعداد فولیکل های در حال رشد است و می تواند ابزاری برای تعیین سن تخمدانی و پیش آگهی باروری باشد و توسط هورمونهای گنادو تروپین و یا استروئیدها تحت تاثیر قرار نمیگیرد و اندازه گیری ان در هر روزی از چرخه قاعدگی قابل اعتماد است.

 ابعاد تخمدان به عنوان معیاری جهت سنجش ذخیره تخمدان و پیشگویی پاسخ تخمدان به درمان های تحریکی طی مطالعات متعددی بررسی شده است. و سونوگرافی می تواند ابزار مفیدی جهت تعیین عملکرد تخمدان باشد. در اوایل فاز فولیکولار، اندازه گیری حجم تخمدان، تعداد فولیکول های آنترال (AFC) و فلوی استرومال تخمدان تکنیک های فیزیکی هستند که برای بررسی ذخیره تخمدان پیشنهاد شده اند.

در اندازه گیری حجم تخمدان و  تعداد فولیکول های آنترال، ارتباط معکوس بین کلیه اندازه های تخمدان با FSH سرمی و سن دیده شده است، بیشترین ارتباط در مورد عرض تخمدان ها وجود دارد.

اندازه های تخمدان بویژه میانگین ابعاد می تواند شاخص قابل قبولی برای پیشگویی ذخیره تخمدانی باشد. با توجه به آسانی و کم هزینه بودن این روش، استفاده از این شاخص در کنار FSH سرمی،  می تواند برای تعیین دوز داروهای محرک تخمدان جهت انجام ART  مفید باشد.